Σελίδες

Text Widget

Όποιος σπίτι μένει σαν αρχίζει ο αγώνας κι αφήνει άλλους ν' αγωνιστούν για τη υπόθεσή του πρέπει προετοιμασμένος να 'ναι: Γιατί όποιος δεν έχει τον αγώνα μοιραστεί θα μοιραστεί την ήττα. Ούτε μια φορά δεν αποφεύγει τον αγώνα αυτός που θέλει τον αγώνα ν' αποφύγει: Γιατί θ' αγωνιστεί για την υπόθεση του εχτρού όποιος για τη δικιά του υπόθεση δεν έχει αγωνιστεί.

Μπ. Μπρεχτ

Ετικέτες

Παρασκευή 13 Απριλίου 2018

Στίβεν Χόκινγκ: Αναμέτρηση με τα όρια της αντίληψης του σύμπαντος μέχρι τα τείχη του συστήματος

Δημοσιεύτηκε στην Προλεταριακή Σημαία φυλ. 821, στις 7/4/2018, στη στήλη "Αντιλήψεις ιδεολογίας και πολιτικής".
Ο θάνατος του Στίβεν Χόκινγκ ήρθε σαν μια αναπάντεχη είδηση και στοιχεία για τη ζωή και το έργο του ξαναήρθαν στην επιφάνεια καταιγιστικά το προηγούμενο διάστημα. Πολλοί ήταν αυτοί που έπλεξαν το εγκώμιο για το επιστημονικό του έργο και τις απόψεις του και πολλοί «ειδικοί» εμφανίστηκαν να μας παρουσιάσουν, με τη σφραγίδα φυσικά της δικής τους σκοπιάς, πτυχές της ζωής του. Κάτω από ποια σκοπιά κάποιος όμως μπορεί να κρίνει μια τέτοια προσωπικότητα, που τάραξε τα νερά της επιστήμης και παρέμβηκε με προοδευτικές απόψεις στις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις; Η βάση της ανασκόπησης της ζωής και του έργου ενός τέτοιου ανθρώπου για να είναι ρεαλιστική και να βγάζει πολύτιμα συμπεράσματα θα πρέπει να είναι διαλεκτική. Δεν μπορεί κάποιος να κρίνει τη συνεισφορά του σε πολλά ζητήματα πέρα από τα όρια της ιστορικής συγκυρίας στην οποία εμφανίστηκε μια τέτοια προσωπικότητα ενός προοδευτικού επιστήμονα. Τα ίδια τα όρια και τις αντιφάσεις που μπορεί να γεννήσουν σε έναν τέτοιο άνθρωπο οι υπάρχουσες κοινωνικές συνθήκες και η βαρβαρότητα του καπιταλιστικού-ιμπεριαλιστικού συστήματος.

Από την ίδια τη στάση του απέναντι στο πρόβλημα της υγείας του αποδείχτηκε ένας αγωνιστής της ζωής, που έδειξε πόσο αστείρευτη μπορεί να είναι η δύναμη του ανθρώπου και η δυναμική της εξέλιξης του. Στα 21 του χρόνια διαγνώστηκε με τη νόσο του κινητικού νευρώνα, που του έδινε μόνο δύο χρόνια να ζήσει, αλλά αποφασιστικά κατάφερε να ζήσει άλλα 55 και μάλιστα να χωρέσει σε αυτά μυστήρια και γεγονότα του σύμπαντος εκατομμυρίων αιώνων. Καθηλωμένος σε ένα ηλεκτρονικό αμαξάκι, με αχρηστευμένο σώμα, αλλά με μυαλό ζωντανό και δημιουργικό, δεν δίστασε να ρίξει μια τολμηρή ματιά σε όλο το σύμπαν, να απαντήσει θεμελιώδη και πρωταρχικά κοσμολογικά ερωτήματα. Ο στόχος του, όπως διατυπωνόταν και από τον ίδιο, ήταν τόσο απλός και λογικός: «η πλήρης κατανόηση του Σύμπαντος, γιατί είναι έτσι όπως είναι και γιατί τελικό υπάρχει».
Φυσικά αυτόν το στόχο τον υπηρέτησε με μεγάλη φαντασία και με τρόπο ριζοσπαστικό. Το 1970 εφάρμοσε τα μαθηματικά των μελανών οπών σε όλο το Σύμπαν, για να εξετάσει ποιες θα μπορούσαν να είναι οι συνθήκες που θα οδηγούσαν σε μια «Μεγάλη Έκρηξη», που είναι η επικρατούσα θεωρία σήμερα για τη δημιουργία του Σύμπαντος. Το 1974 τάραξε κυριολεκτικά τα νερά της επιστήμης και συσσώρευσε και πλήθος αντιδράσεων όταν δήλωσε ότι «οι μαύρες τρύπες δεν είναι τόσο μαύρες», αλλά εκπέμπουν ακτινοβολία. Το 1982 συνέβαλε καθοριστικά στην ουσιαστική κατανόηση του πώς ο λεγόμενος «κοσμικός πληθωρισμός», που υπήρξε ως φάση στην ιστορία του σύμπαντος, συνέβαλε στη δημιουργία και εξάπλωση των γαλαξιών. Ίσως το πιο αξιοθαύμαστο είναι ότι κατάφερε, παρά την κατάσταση στην οποία βρισκόταν, να επικοινωνήσει και να διαδώσει αυτές τις ιδέες του με τον πιο απλό και κατανοητό τρόπο στο ευρύ κοινό. Αυτό προσπάθησε να πετύχει και το 1988 με την έκδοση του εκλαϊκευμένου βιβλίου του "Το Χρονικό του Χρόνου".
Τα προβλήματα της υγείας του και οι αντιφάσεις που γεννά ο ελιτισμός και οι αστικές αντιλήψεις που διακατέχουν τους επιστημονικούς κύκλους δεν τον άφησαν αμέτοχο από τις εξελίξεις και συνεχώς κριτίκαρε με τις απόψεις του την εκμετάλλευση, τον πόλεμο, τη βαρβαρότητα του καπιταλισμού-ιμπεριαλισμού. Αυτού του τύπου οι αντιφάσεις αναδεικνύονται με πάσα ειλικρίνεια από τα ίδια τα λεγόμενα του και δεν μπορούμε παρά να τις λάβουμε υπόψη μας: «Και μέσο σε αυτή την επιστημονική κοινότητα, η μικρή ομάδα των διεθνών Θεωρητικών φυσικών με τους οποίους έχω περάσει την εργασιακή μου ζωή μπορεί μερικές φορές να μπαίνει στον πειρασμό να Θεωρεί τον εαυτό της ως κορυφή. Επιπλέον, με τη διασημότητα που έχει με τα βιβλία μου και την απομόνωση που επιβάλλει η ασθένεια μου, νιώθω σαν ο "γυάλινος πύργος" μου να γίνεται όλο και πιο ψηλός».
Μέσα από τον «γυάλινο πύργο του», όμως, και τα όρια που του γεννούσε, έθεσε παρόλα αυτά σε αμφισβήτηση ζητήματα θρησκείας. Η θρησκεία και το σύνολο των ιδεαλιστικών, θεολογικών ιδεολογημάτων αποτελούν θεμελιακό κομμάτι της αστικής κοσμοαντίληψης και κομμάτι της ιδεολογικής κυριαρχίας και αναπαραγωγής της αστικής τάξης - η κυρίαρχη αστική επιστήμη ανέκαθεν διαμορφώνεται αυστηρά σε αυτά τα επιβαλλόμενα ιδεολογικά πλαίσια. Ο Στίβεν Χόκινγκ, αντίθετα, με το βιβλίο του «Το Μεγάλο Σχέδιο» δήλωσε προκλητικά: «δεν χρειαζόταν καθόλου ο Θεός για να εξηγηθεί το σύμπαν». Παρά τις ενοχλήσεις που προκάλεσαν αυτές οι «αιρετικές» απόψεις του μίλησε θαρρετά: «θεωρώ τον εγκέφαλο ένα κομπιούτερ που θα σταματήσει να δουλεύει όταν τα μέρη του χαλάσουν. Δεν υπάρχει παράδεισος ή μεταθανάτια ζωή για τους χαλασμένους κομπιούτερ. Αυτό είναι ένα παραμύθι για τους ανθρώπους που φο-βούνται το σκοτάδι».
Την ίδια στιγμή που χιλιάδες επιστήμονες ανά τον κόσμο γράφουν με το έργο τους τις μαύρες σελίδες της ανθρωπότητας, εμπλεκόμενοι σε πολεμικά προγράμματα στα πλαίσια της ιμπεριαλιστικής θηριωδίας, ο Στίβεν Χόκινγκ ξεχώριζε για τις αντιπολεμικές του απόψεις. Συμμετείχε σε διαδηλώσεις ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ το 1969, στήριζε τις κινητοποιήσεις ενάντια στα πυρηνικά και καταδίκασε την αμερικάνικη εισβολή στο Ιράκ ως «έγκλημα πολέμου». Είχε επίσης καλές σχέσεις με τους παλαιστίνιους επιστήμονες και δεν δίστασε να μποϊκοτάρει ένα συνέδριο στο Ισραήλ σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τα εγκλήματα του απέναντι στον παλαιστινιακό λαό. Οι Ισραηλινοί αντέδρασαν με αισχρό τρόπο, καλώντας τον Χόκινγκ να αφαιρέσει τον επεξεργαστή με τον οποίο επικοινωνούσε με τον κόσμο, επειδή κατασκευάστηκε από μια ομάδα Ισραηλινών!
Ταυτόχρονα το 2015, απέναντι στους φόβους για τη λεγόμενη «αυξανόμενη τάση αυτοματοποίησης της παραγωγής» και για το αν «τα ρομπότ θα στείλουν τον κόσμο στην ανεργία», δηλώνει: «Αν οι μηχανές παράγουν όλα όσα χρειαζόμαστε, το αποτέλεσμα εξαρτάται από το πώς αυτά θα διανέμονται... Τον καπιταλισμό να φοβάστε, όχι τα ρομπότ». Ξεκαθαρίζει πως όσο η τεχνολογία είναι στα χέρια της «ελίτ που κατέχει τον πλούτο», αυτό δημιουργεί μεγαλύτερη κοινωνική ανισότητα. Μπαίνει σε μια διαδικασία με αυτόν τον τρόπο αμφισβήτησης του καπιταλισμού και ξεμπροστιάσματος των εγγενών αντιθέσεων του.
Παρόλα αυτά, μόλις πριν από ένα χρόνο αλλά και συστηματικά στα τελευταία χρόνια της ζωής του εξέφραζε ανησυχίες σχετικά με το πώς η «άνοσος της τεχνητής νοημοσύνης είναι πιθανό να επεκτείνει την καταστροφή θέσεων εργασίας στις μεσαίες τάξεις» και πως «τώρα έχουμε την τεχνολογία για να καταστρέψουμε τον πλανήτη στον οποίο ζούμε, αλλά δεν έχουμε αναπτύξει ακόμη την ικανότητα να δραπετεύσουμε από αυτόν». Το πάθος του όμως για την «αναγκαστική πορεία προς την καταστροφή» και «την ανάγκη μετοίκησης σε άλλους πλανήτες για να αποφευχθούν τα διάφορα σενάρια καταστροφής» εγείρει πολλούς φιλοσοφικούς προβληματισμούς. Είναι άραγε αιώνια η παντοδυναμία αυτού του καταπιεστικού ιμπεριαλιστικού-καπιταλιστικού συστήματος, που η καταστροφική του έφοδος δεν μπορεί με μαθηματική ακρίβεια να ανατραπεί, να χρειάζεται να αλλάξουμε πλανήτη;!
Δεν μπορούμε να μην αναγνωρίσουμε πως, παρά το προοδευτικό και ριζοσπαστικό πρόσημο των απόψεων του και τη βαθιά ματιά που έριξε στον κόσμο και στην εξέλιξη του, δεν πως στην ιστορία και στην εξέλιξη της ανθρωπότητας υπάρχει μια αποφασιστική δύναμη που μπορεί να ανακόψει αυτή την καταστροφική επέλαση του καπιταλισμού-ιμπεριαλισμού. Δεν είδε το ρόλο της εργατικής τάξης και των καταπιεσμένων λαών. Και αν εν τέλει δεν συμβαδίζει η τεχνολογική πρόοδος με την πρόοδο του ανθρώπου και "δεν μπορεί να αντικατασταθεί η εργασία από τις μηχανές", είναι γιατί αυτό το σύστημα ζει και αναπνέει από την εκ-μετάλλευση αυτής ακριβώς της ανθρώπινης εργασίας και από την καπηλεία του πλούτου που αυτή η τάξη των καταπιεσμένων εργατών παράγει.
Η αλήθεια είναι πως η προοπτική που έδινε για την ανθρωπότητα έβγαζε απ' έξω αυτό τον παράγοντα και κατέληγε να είναι απαισιόδοξη αλλά και μεταφυσική» Είναι εξάλλου και αυτό κομμάτι των αντιφάσεων και των ιστορικών και κοινωνικών ορίων μέσα στα οποία ένας τέτοιος επιστήμονας καλείται να δράσει. Μπορεί να καταφέρει να σπάσει το όριο της ήδη υπάρχουσας ανθρώπινης γνώσης, αλλά τι γίνεται με τα δεσμά που επιβάλλει ο ρόλος του στο υπάρχον κοινωνικό σύστημα και στο περιβάλλον του;
Κ. Ζ.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου